τεκτονισμός

Το δόγμα των τεκτόνων. Λέγεται και μασωνισμός ή μασωνία. Ο τ. είναι το περιεχόμενο των διδασκαλιών των ελεύθερων τεκτόνων. Θεωρητικά αποβλέπει στην επικράτηση της ηθικής και στην τελειοποίηση των ανθρώπων. Η ιστορία του τ. έχει και την προϊστορική της περίοδο, καθώς οι θεωρητικοί του ανάγουν τις ρίζες του στα αιγυπτιακά και στα ελευσίνια μυστήρια. Φαίνεται ωστόσο, ότι η προϊστορία του τ. έχει κυρίως τις ρίζες της στις συντεχνίες των εργατών οικοδόμων (τεκτόνων) του 12ου αι. Οι συντεχνίες αυτές είχαν ιδιαίτερους κανονισμούς και ήταν συνενωμένες σε μια μεγάλη ομοσπονδία. Οι Άγγλοι οικοδόμοι, σε αντίθεση με τους κοινούς χτίστες, ονόμαζαν τους εαυτούς τους freemasons (ελεύθερους τέκτονες) και ήταν ενωμένοι από το 1350 σε Στοές (Lodges). Από το 1615 δέχτηκαν στις Στοές και διάφορους διανοούμενους και από τότε αυτές πήραν διαφορετικό χαρακτήρα. Οι επαγγελματίες οικοδόμοι διαρκώς λιγόστευαν και τα μέλη των Στοών ανήκαν πλέον σε διάφορα επαγγέλματα. Το 1717 ιδρύθηκε η Μεγάλη Στοά του Λονδίνου, με σκοπό την προώθηση των ανθρωπιστικών ιδεών. Από τότε ο τ., με τη νέα μορφή του, άρχισε να διαδίδεται, κυρίως στην Ευρώπη, και αργότερα στον υπόλοιπο κόσμο. Στην Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκε στα Επτάνησα. Το 1892 έγινε και το πρώτο διεθνές συνέδριο των τεκτόνων στη Γενεύη. Τα μυστικά ωστόσο του τ., που αναφέρονται σε διάφορες συμβολικές, μεταφυσικές μάλλον, δοξασίες και η ύπαρξη βαθμών μεταξύ των μελών καθώς και ορισμένες τυπικές τελετές μύησης και συγκεντρώσεων των μελών, δημιούργησε τελικά ένα είδος κατεστημένου, που με την πάροδο του χρόνου πήρε, κατά κάποιο τρόπο, διαστάσεις, καθώς στις Στοές κυριάρχησαν εκπρόσωποι των εύπορων τάξεων που συντονίζουν τις δραστηριότητές τους με εκείνες των καθεστώτων της αρεσκείας τους. Ο τ. γνώρισε πολλούς διωγμούς, κυρίως μετά την εγκύκλιο του πάπα Κλήμη IB’, που τον καταδίκαζε (1737). Πολλοί τέκτονες θανατώθηκαν στα χρόνια της Ιεράς Εξέτασης και πολλές χώρες, κατά καιρούς, απαγόρευσαν την ύπαρξη τεκτονικών Στοών. Ο τ. απαγορευόταν στην πρώην EΣΣΔ και στις πρώην κομουνιστικές χώρες, γιατί ο σύγχρονος τ. είχε θεωρηθεί φορέας αντιδραστικών ιδεών και οι Στοές πυρήνες αντεπαναστατικής δραστηριότητας. Το γεγονός άλλωστε, ότι ο τ. πιστεύει, ότι είναι φορέας ιδεών ικανών να οδηγήσουν την ανθρωπότητα στην τελειότητα, είναι φυσικό να τον φέρνει αντιμέτωπο με καθεστώτα, που δεν έχουν την έγκρισή του. Αυτό εξηγεί και την απαγόρευση του τ. και στη χιτλερική Γερμανία, καθώς ο εθνικοσοσιαλισμός και ο φασισμός στην Ιταλία, δεν ήταν δυνατόν να αποδεχτεί μια βιοθεωρία διαφορετική από τη δική του. Το πέρασμα εξάλλου του χρόνου, με την προώθηση των ρασιοναλιστικών αντιλήψεων, αδυνατεί να συμβιβαστεί με τις ιδεαλιστικές μεταφυσικές αντιλήψεις του τ. και τον αριστοκρατικό πλέον χαρακτήρα του. Το λάβαρο των Ιταλών τεκτόνων (Μεγάλη Ανατολή της Ιταλίας). Αίθουσα συνεδριάσεων τεκτονικής στοάς.

* * *

ο, Ν

1. το σύνολο τών ανά ολόκληρο τον κόσμο μυστικών και κλειστών οργανώσεων που αυτοπροσδιορίζονται ως σύστημα ηθικής διδασκόμενο μέσω συμβόλων υπό το πέπλο τής αλληγορίας τού οποίου κύριες επιδιώξεις είναι η ηθική και υλική πρόοδος τής ανθρωπότητας με την ανάπτυξη τής αλληλεγγύης μεταξύ τών μυημένων μελών του, αλλ. ελευθεροτεκτονισμός ή μασονία

2. οι αρχές, τα έθιμα, οι μυστικές τελετές και η πρακτική τών οργανώσεων αυτών.

[ΕΤΥΜΟΛ. < τέκτονας + -ισμός*. Η λ. μαρτυρείται από το 1892 στην εφημερίδα Εφημερίς].